Vicoma is een onafhankelijk consultancy- en engineeringsbureau met vijf vestigingen, waaronder één in Velsen-Noord. Christian Klaver werkt er nu twee jaar als teamleider Electrical & Instrumentation. Voor een verlichtingsproject bij de Koninklijke Marine in Den Helder schakelde hij itsme in als ontwerper van het lichtplan. Daarbij werkte hij vooral samen met Ruud Adriaansen, teamleider van het Lighting Design Center bij itsme.

Wonderbaarlijk snel

Het project betrof nieuwe verlichting voor een droogdok. Dat is een hal waar een schip voor onderhoud kan binnenvaren, waarna het dok wordt leeggepompt. Dan kan ook het deel dat normaal onder water zit worden gestraald om het schoon te maken, en worden gespoten om het weer in de verf te zetten. De oude verlichting was niet om aan te zien, vertelt Klaver. “Dat waren oude gasontladingslampen, de hele hal zag geel en oranje.” Adriaansen vult aan: “Het was een drama qua belichting en schaduwwerking. Als je met een schip na het onderhoud weer naar buiten zou varen en een deel bleek toch niet goed gespoten te zijn, dan zou je een serieus probleem hebben met de planning en kosten als je opnieuw het dok in zou moeten. Wij moesten er dus alles aan doen om het schip heel goed te verlichten.” Uiteraard speelde energiebesparing ook mee, vervolgt Klaver. “Maar dat was meer als bijkomend voordeel. De hoofdeis van de Marine was zorgen voor goede verlichting zodat er goed kon worden gespoten.”

“Iedereen kon meepraten”

Een aanvullende eis was dat de verlichting eenvoudig was te schakelen, om flexibel met lichtniveaus te kunnen spelen. Voor spuiten bijvoorbeeld is een ander lichtniveau nodig dan voor montagewerkzaamheden. Het maximale lichtniveau was uitzonderlijk hoog en er werd een hoge gelijkmatigheid vereist, zegt Adriaansen. “Qua verlichtingseisen was dit wel een uitgebreid project.” Bijzonder was ook de manier waarop die eisen op tafel kwamen, vertelt Klaver. “We zijn samen met itsme in Den Helder gaan kijken en hadden meteen alle gebruikers van het droogdok uitgenodigd om de uitgangspunten goed te gaan vastleggen. Dat liep uiteen van de firma die schepen spuit en de afdeling die verantwoordelijk is voor het binnenvaren van de schepen, tot de kraanmachinist en de afdeling veiligheid. Iedereen mocht zijn zegje doen over de eisen aan de verlichting.” Adriaansen spreekt van een unieke situatie. “Dat alle partijen kunnen meepraten, maken we niet vaak mee.” Gelukkig waren er geen conflicterende wensen, meldt Klaver. “We waren er wonderbaarlijk snel uit. De mensen deden hun verhaal en wij hebben het opgeschreven; daar was geen onenigheid over.”

Alles in 3D

Bij de eerste opname verrichtte itsme een lichtmeting om een vergelijking te kunnen maken tussen de bestaande en de gewenste situatie, vertelt Adriaansen. “Op basis daarvan heb ik een ontwerp gemaakt. Eén van de uitdagingen was het monteren van armaturen aan het plafond, vanwege de hoogte van de hal. Bovendien moest de montage snel kunnen gebeuren, om het dok niet te lang te laten stilliggen. Vervolgens heb ik berekeningen uitgevoerd als bewijslast voor een voldoende verlichtingsniveau. Dit keer heb ik wat extra’s gedaan door de hele hal in 3D uit te werken en alle modellen van de armaturen in 3D erin te zetten. Daar rolde een virtual reality-model uit dat uiteindelijk een doorslaggevende rol speelde in de beslissingen over het lichtplan. We hebben een aantal mensen van de Marine dat lichtplan in virtual reality laten zien en binnen zeven minuten waren ze eruit: ‘Zo willen we het hebben.’ Zo snel had ik het nog nooit meegemaakt.”

“We doen ook de eindcontrole, met de Lighting Acceptance Test”

Zoutwaterproof

Op een aantal punten bleek de verlichting nog te weinig te zijn, vult Klaver aan. “Daar is het lichtplan meteen op aangepast.” Een bijzondere uitdaging was dat de armaturen voor het belichten van de onderkant van een schip onder water zouden zitten zolang het droogdok niet was leeggepompt. Die armaturen moesten dus bestand zijn tegen zout water, de druk op twaalf meter onder water en de kracht van binnenstromend water als het dok weer volliep. “Welk armatuur konden we daar nou plaatsen?” Voor de keuze van het merk gingen de partijen dan ook niet over één nacht ijs, vertelt Adriaansen. “Uiteindelijk vonden we een leverancier die alles in z’n pakket had, Norka. Met een hele delegatie van de Marine, Vicoma en itsme zijn we naar hun fabriek in Duitsland geweest om een indruk te krijgen van de kwaliteit van de armaturen.”

Vervolgens kon Vicoma het bestek schrijven waarmee de Marine de markt op kan voor aanbesteding. Het lichtontwerp is daarmee afgerond en dat betekent dat het werk er voor itsme bijna opzit, zegt Adriaansen. “Een collega gaat tijdens installatie nog kijken of alles wel wordt geïnstalleerd zoals wij het hebben ontworpen. Ook doen we de eindcontrole.” Dat is met de LAT, de Lighting Acceptance Test, verklaart Klaver. “Onderdeel van het bestek is dat er een LAT moet worden uitgevoerd, in aanwezigheid van de firma die het lichtplan heeft gemaakt, itsme dus.”

Supergoed

Die LAT is de laatste fase van een bijzonder project. “Voor mij het eerste verlichtingsproject van deze omvang”, vertelt Klaver. “Een redelijk unieke situatie” noemt Adriaansen het. “Meestal zitten we bij de eindgebruiker aan tafel, nu dus bij een adviseur.” De samenwerking bevalt beide partijen goed. “Supergoed”, zegt Klaver zelfs. “We zijn op elkaar ingespeeld en weten wat elkaars sterke punten zijn: itsme heeft expertise van het maken van een verlichtingsplan, wij van het schrijven van een bestek.” Adriaansen beaamt dat: “We hebben maar een half woord nodig om elkaar te begrijpen en de communicatie is snel en helder, met duidelijke afspraken.” Klaver: “Doordat we relatief veel aan itsme hebben uitbesteed, hadden we het als Vicoma relatief gemakkelijk. We hebben heel erg geleund op de expertise van Ruud en zijn collega’s. Als spin-off hebben we voor een volgend verlichtingsproject samen met itsme al een aanbieding voor een volledig pakket gedaan.” Adriaansen: “Ik zit nu 26 jaar in het lichtvak en in mijn top 5 van meest uitdagende projecten zit zeker dit project. We krijgen regelmatig internationale relaties over de vloer en het eerste waar onze directeur naar grijpt is dit voorbeeld.”